Dù có cùng một chế độ chính trị và chia sẻ rất nhiều những đặc điểm chung trong cách thức tổ chức chính quyền, tổ chức Đảng, nhưng Việt Nam và Trung Quốc có những khác biệt trong cách tiếp cận của trong việc kiểm soát quyền lực và chống tham nhũng, đặc biệt liên quan đến vai trò của các lực lượng thực thi pháp luật.
Khác biệt trong mô hình kiểm soát quyền lực và chống tham nhũng
Mặc dù cả Việt Nam và Trung Quốc đều là các quốc gia do Đảng Cộng sản lãnh đạo và đối mặt với những vấn đề tương tự về tham nhũng, suy thoái tư tưởng, nhưng cách thức triển khai và cơ cấu tổ chức để giải quyết lại có những điểm khác biệt đáng chú ý.
Việt Nam: Tăng cường quyền hạn cho lực lượng Công an (An ninh & Cảnh sát)
Việt Nam có xu hướng tăng cường vai trò và quyền hạn của lực lượng Công an (bao gồm cả An ninh và Cảnh sát) trong công tác phòng chống tham nhũng, điều tra và xử lý các vụ án.
* Điều tra, khởi tố: Lực lượng Công an (Bộ Công an) đóng vai trò nòng cốt trong việc điều tra, khởi tố các vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, kể cả những vụ án liên quan đến cán bộ cấp cao. Các cơ quan điều tra trong Bộ Công an có quyền hạn rất lớn.
* Phối hợp với các cơ quan khác: Công an phối hợp chặt chẽ với Viện Kiểm sát và Tòa án, cũng như với Ủy ban Kiểm tra Trung ương (thuộc Đảng) và Thanh tra Chính phủ. Tuy nhiên, vai trò của Công an trong giai đoạn điều tra ban đầu là rất quyết định.
* "Quyền lực mềm": Bên cạnh quyền hạn pháp lý, lực lượng Công an còn có "quyền lực mềm" đáng kể thông qua khả năng thu thập thông tin, điều tra bí mật, và kiểm soát các yếu tố an ninh chính trị nội bộ.
* Cơ cấu tập trung: Các cơ quan như Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03) thuộc Bộ Công an có vai trò rất lớn trong đấu tranh.
Hạn chế (theo góc độ nào đó): Việc tập trung quyền lực điều tra vào một cơ quan lớn như Bộ Công an có thể dẫn đến những lo ngại về khả năng kiểm soát quyền lực và tránh lạm dụng, mặc dù đã có các cơ chế giám sát từ Viện Kiểm sát và các ủy ban của Đảng.
Trung Quốc: Tập trung quyền lực vào các cơ quan của Đảng, hạn chế quyền lực cảnh sát trong đấu tranh tham nhũng nội bộ
Ngược lại, Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình đã thực hiện một chiến lược khác, đó là tập trung quyền lực chống tham nhũng vào các cơ quan của Đảng, đồng thời hạn chế quyền lực của lực lượng Cảnh sát (Công an) trong việc điều tra các vụ án tham nhũng nội bộ liên quan đến cán bộ cấp cao của Đảng.
* Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương (CCDI): Đây là cơ quan quyền lực nhất trong cuộc chiến chống tham nhũng của Trung Quốc. CCDI, thuộc trực tiếp Trung ương Đảng, có quyền điều tra, bắt giữ và thẩm vấn các đảng viên (kể cả cấp cao nhất) mà không cần qua quy trình pháp lý thông thường ban đầu. Họ thực hiện hình thức "song quy" (giữ người để điều tra tại một địa điểm và thời gian cụ thể).
* Ủy ban Giám sát Quốc gia (NSC): Được thành lập vào năm 2018, NSC là một cơ quan cấp nhà nước, nhưng hoạt động dưới sự lãnh đạo của CCDI (thuộc Đảng). NSC có quyền điều tra tất cả các công chức, không chỉ đảng viên, và có quyền lực rộng lớn, bao gồm cả bắt giữ và giám sát. Đây là sự hợp nhất của các cơ quan chống tham nhũng của chính phủ, kiểm sát và một phần công an.
* Phân tách quyền lực: Trung Quốc đã tạo ra một hệ thống nơi các cơ quan của Đảng (CCDI/NSC) là lực lượng chính trong việc điều tra tham nhũng trong nội bộ Đảng và chính quyền. Lực lượng Công an (Cảnh sát) của Trung Quốc vẫn có vai trò chống tội phạm nói chung, nhưng trong các vụ án tham nhũng liên quan đến cán bộ đảng viên, họ ít khi là lực lượng dẫn đầu hoặc độc lập điều tra nếu chưa có chỉ đạo từ các ủy ban kiểm tra kỷ luật của Đảng. Điều này nhằm tránh tình trạng cục bộ, bè phái trong hệ thống công an có thể bao che cho tham nhũng.
* Mục tiêu "Tuyệt đối trung thành với Đảng": Việc tăng cường quyền lực cho các cơ quan kiểm tra kỷ luật của Đảng cũng nhằm củng cố quyền lực tập trung của Trung ương Đảng và Tổng Bí thư Tập Cận Bình, đảm bảo sự tuyệt đối trung thành và loại bỏ các "phe phái" hoặc "ổ nhóm" trong hệ thống.
Hạn chế (theo góc độ nào đó): Mô hình này có thể dẫn đến tình trạng các vụ án tham nhũng được xử lý trước hết theo quy trình kỷ luật nội bộ Đảng và không phải lúc nào cũng công khai ngay lập tức theo quy trình pháp lý thông thường. Điều này đôi khi gây tranh cãi về tính minh bạch và đảm bảo quyền lợi của người bị điều tra.
Tóm tắt khác biệt chính
* Việt Nam: Lực lượng Công an (thuộc Chính phủ) có vai trò rất mạnh và chủ động trong điều tra, xử lý tham nhũng, phối hợp với các cơ quan Đảng và tư pháp.
* Trung Quốc: Các cơ quan của Đảng (CCDI/NSC) đóng vai trò chủ đạo, có quyền lực tối thượng trong chống tham nhũng nội bộ, với quyền lực của cảnh sát trong mảng này bị hạn chế tương đối, chỉ thực hiện theo yêu cầu của các cơ quan Đảng.
Hai cách tiếp cận này phản ánh những ưu tiên và bối cảnh chính trị, xã hội khác nhau của mỗi quốc gia, nhưng đều nhằm mục đích củng cố quyền lãnh đạo của Đảng và chống lại vấn nạn tham nhũng.
No comments:
Post a Comment